اورانوس( /ˈjʊərənəs/ ^{راهنما·اطلاعات} یا /jʊˈreɪnəs/ ^{راهنما·اطلاعات}^[۱۰]) (در اسطوره‌های یونان οὐρανός، خدای آسمان و معادل پارسی سره آنآهوره^[۱۱]) هفتمین سیاره از نظر نزدیکی به خورشید^[۱۲] وچهارمین سیاره از نظر اندازه و سومین سیاره از نظر جرم در منظومه شمسی است. اورانوس هر ۸۴ سال و ۷ روز یک بار به دور خورشید می‌گردد. همچنین هر ۱۰ ساعت و ۴۸ دقیقه یک دور به دور خودش می‌چرخد. اورانوس دارای ۵ ماهبه نام‌های میراندا، آریل، آمبریل، تیتانیا و ابرون است. این سیاره را ویلیام هرشل در سال ۱۷۸۱ میلادی کشف کرد.^[۱۳]

اورانوس یکی از سیارات هشت‌گانه منظومه شمسی که از لحاظ بعد فاصله اش نسبت به خورشید در ردیف هفتم پس از زحل قرار گرفته‌است. فاصله متوسط این سیاره تا خورشید۲٬۸۶۹٬۶۰۰٬۰۰۰ کیلومتر^[۱۳] و۶۳ بار از کره زمین بزرگ‌تر است. اورانوس ۲۷ ماه طبیعی دارد. این سیاره با چشم غیرمسلح دیده می‌شود.^[۱۴] محور حرکت وضعی این سیاره کاملاً با مدار حرکت انتقالیش منطبق است. سفرهای اکتشافی به این سیاره کمتر از ده ماموریت بوده^[۱۵] که شاخصترینش ماموریت ویجر ۲ بود که این فضاپیما در ژانویه ۱۹۸۶ به آن رسید.^[۱۶]

تاریخچه[ویرایش]

افسانه‌شناسی[ویرایش]

نوشتار اصلی: اورانوس (اسطوره)

اورانوس کشیده شده توسط تیکو براهه

اورانوس نام یکی از اسطوره‌های یونانی است که تجسم آسمان (و بهشت^[۱۷]) محسوب شده و پدربزرگ زئوسو پدر کرونوس می‌باشد. وی با گایا (تجسم زمین و مادر اورانوس^[۱۷]) همبستر شد و فرزندان متعددی از وی به دنیا آورد گایا که از این موضوع خسته شده‌بود از کرونوس (یکی از فرزندان) کمک خواست و وی آلت تناسلی اورانوس را با داس برید و به دریا افکند بنابر افسانه‌ای که بین تاریخ‌شناسان مورد اختلاف است آفرودیته الهه عشق از عطری (یا خون^[۱۷]) به وجود آمده است که هنگام افکنده شدن آلت تناسلی اورانوس به دریا، بلند شد.^[۱۸]

کشف[ویرایش]

این سیاره قبل از کشف به صورت یک ستاره در کاتالوگ جان فلاستمد در سال ۱۶۹۰ به عنوان ستاره «۳۴ ثور» ثبت شده بود. . اخترشناس فرانسوی پیر لمونیر این سیاره را بین ۱۷۵۰ تا ۱۷۶۹ دوازده بار (با در نظر گرفتن ۴ شب متوالی) رصد کرده بود.^[۱۹]

ولی توسط ویلیام هرشل و در خانه‌اش (اکنون موزه اخترشناسی) در شهر بث، سامرست و در ۱۳ مارس ۱۷۸۱رصد شد،^[۲۰] و در ۲۶ آوریل ۱۷۸۱ به عنوان دنباله‌دار گزارش شد.^[۲۱] هرشل آن را به عنوان جرمی که در برابر ستارگان اختلاف منظر دارد گزارش داد،^[۲۲] u

او اینگونه در ژورنال نگاشت «در نزدیکی زتا ثور … یا یک سحابی است یا یک دنباله‌دار».^[۲۳] در ۱۷ مارس نگاشت «به دنبال سحابی یا دنباله‌دار به این نتیجه رسیدم که دنباله‌دار است زیرا جایش را تغییر می‌دهد».^[۲۴] و حتی هنگامی که این جرم را به عنوان کشف به انجمن سلطنتی گزارش می‌داد باز براین باور بود که دنباله‌دار است و این عقیده را داشت تا زمانی که به طور مطلق اثبات شد که اورانوس یک سیاره است.^[۲۵]

تلسکوپی که ویلیام هرشل با آن اورانوس را کشف کرد واقع در موزه ویلیام هرشل، بث

هرشل در ۲۳ آوریل به ستاره‌شناس سلطنتی نویل ماسکلین نگاشت: "من نمی‌دانم چه باید صدایشش کرد. شاید بتوان آن را به سیاره نامید.".^[۲۶]

توسط ویلیام هرشل و در ۱۳ مارس ۱۷۸۱ به عنوان دنباله‌دار کشف شد و نام آن توسط جان بوده پیشنهاد گردید^[۱۵]

علائم اختصاری[ویرایش]

وجه تسمیه[ویرایش]

اورانوس واژه‌ایست یونانی به معنای آسمان، و نیز خدایگان آسمان نیز در میان یونانیان به همین نام خوانده می‌شد. میان غربیان در بین سیارات هشگانه اورانوس تنها سیاره‌ای است که نام خود را از افسانه‌های یونانی برگرفته‌است. (برخلاف سایرین که نامی برگرفته از افسانه‌های رومی دارند.^[۱۷]).

مدار و چرخش[ویرایش]

تصویر HST از اورانوس که شامل نوارهای ابر، حلقه‌ها و ماه‌هایش است.

فاصله متوسط آن از خورشید ۳ میلیارد کیلومتر(۲۰ واحد نجومی است).^[۲۷] در مدار آن بی‌نظمی‌هایی دیده شده‌است^[۲۸] به علت اینکه کجی محور چرخش آن از ۹۰ درجه بیشتر و برابر ۹۸ درجه^[۲۹]^[۳۰] یا دقیقتر '۹۷º54^[۳۱] است چرخش سیاره پادساعتگرد است.^[۲۹] نزدیک‌ترین فاصله آن به زمین ۲۷٬۲۰۰ میلیون کیلومتر است.^[۳۲]خروج از مرکز آن ۰٫۰۷۴۲ بوده که بسیار به دایره نزدیک است. به علت اینکه این سیاره ۹۸ درجه انحراف دارد در یک چهارم حرکت آن به دور خورشید یکی از قطب‌هایش به سمت زمین است و یک چهارم بعد استوایش و یک چهارم پس از آن قطب مخالف و در انتها دوباره استوایش به سمت زمین خواهد بود.^[۳۳]^[۳۴] نور خورشید در اورانوس ۱/۴۰۰ نور خورشید در زمین است^[۲۷]حرکت آن به درو خورشید ۸۴٫۰۱ سال طول می‌کشد.^[۳۵]

اولین بار عناصر مداری آن در سال ۱۷۸۳ توسط پیر سیمون لاپلاس محاسبه شد.^[۳۶] بی نظمی در مدار آن اولین بار توسط جان کوچ آدامز و در سال ۱۸۴۱ مطرح شد و او پیشنهاد داد که جاذبه سیاره‌ای کشف نشده بر آن تاثیر می‌گذارد. در سال ۱۸۴۵ اوربین له وریر مستقلاً شروع به پژوهش در زمینه مدار اورانوس پرداخت. در ۲۳ سپتامبر ۱۸۴۶ یوهان گوتفیلد گاله سیاره را کشف و نام نپتون را بر آن نهاد^[۳۷]^[۳۸]

کجی محور[ویرایش]

تنها ناهید کجی محور بیشتری از اورانوس و برابر ۱۷۷ درجه دارد. اما علت این کجی احتمالاً برخورد جسمی به ابعام زمین به این سیاره و در اوایل دوران زندگی‌اش بوده‌است.^[۳۰]^[۳۹] البته کاندیدهای دیگری هم مطرح هستند مانند برخورد یک دسته بزرگ از دنباله‌دارها در اوایل تشکیلش که این خود وجود یک اقیانوس بزرگ داخلی آن را نیز توجیه می‌کند.^[۴۰]

بینایی[ویرایش]

از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۶ قدر ظاهری اورانوس بین +۵٫۶ تا +۵٫۹ متغیر بوده است و در صورتی که در حالت ایده‌آل چشم غیرمسلح توانایی دیدن قدر ۶٫۵ را دارد*^[۴۱](این به این معنی است که می‌توان در شرایط ایده‌آل این سیاره را دید)^[۹] اندازه زاویه‌ای این سیاره بین ۳٫۴ تا ۳٫۷ ثانیه قوسی متغیر است^[۹]اما در حالت مقابله به ۳٫۶ ثانیه قوسی می‌رسد.^[۴۲] در صورتی که اندازه زاویه‌ای زحل ۱۶ تا ۲۰ ثانیه قوسی و مشتری بین ۳۲ تا ۴۵ ثانیه قوسی است.^[۹]

ساختار درونی[ویرایش]

هم‌سنجی سیاره‌های منظومه خورشیدی با تعدادی از ستاره‌های مشهور:
الف:
زمین (۴) > ناهید (۳) > مریخ (۲) > تیر (۱)
ب:
مشتری (۸) > زحل (۷) > اورانوس(۶) > نپتون (۵) > زمین (بدون شماره)
پ:
شباهنگ (۱۱) > خورشید (۱۰) > ولف ۳۵۹ (۹) > مشتری (بدون شماره)
ت:
دبران (۱۴) > نگهبان شمال (۱۳) > رأس پیکر پسین (۱۲) > شباهنگ (بدون شماره)
ث:
ابط‌الجوزا (۱۷) >قلب عقرب (۱۶) > پای شکارچی (۱۵) > دبران (بدون شماره)
ج:
وی‌وای سگ بزرگ (۲۰) >وی‌وی قیفاووس (۱۹) > مو قیفاووس (۱۸) > ابط‌الجوزا (بدون شماره)

جرم این سیاره برابر (۰٫۰۰۱۳ ± ۸٫۶۸۱۰)‎×۱۰^۲۵ kg و ۱۴٫۵۳۶ برابر زمین است^[۶]و چگالی آن ۱٫۲۵ برآورد می‌شود^[۳۰] در نتیجه احتمال می‌رود از جو بسیار ضخیم، گوشته‌ای مایع و هسته‌ای جامد و کوچک تشکیل شده باشد.^[۴۳]^[۴۴] شتاب گرانشی آن نیز ۹۰ درصد شتاب گرانشی زمین تخمین زده شده‌است.^[۳۰] دمای بخش مایع آن ۲۳۰۰ درجه سانتیگراد و هسته آن ۷۰۰۰ درجه سانتیگراد است.^[۳۰]

گرمای درونی[ویرایش]

این سیاره برخلاف دیگر سیارات مشتری‌گون منبع گرمای داخلی قابل توجهی ندارد.^[۳۵]

جو[ویرایش]

در جو آن هیدروژن(به شکل H₂) و ۱۲ درصد هلیوم و ۲ درصد^[۳۵] متان وجود دارد اما از آنجایی که متان به شدت نور قرمز را جذب می‌کند این سیاره به رنگ آبی مایل به سبز دیده می‌شود.^[۴۵]^[۴۶] برررسی مادون قرمز حاکی از آن است که دمای این سیاره برابر ۵۸ درجه کلوین است.^[۴۷]^[۳۲]^[۳۰]^[۴۸]

تصاویر رایانه‌ای نشان می‌دهدابرهای آمونیاکی به بزرگی ۲ تا ۴ کیلومتر^[۴۹] در زیر جو اورانوس و در ارتفاعات پایین قرار دارند و این ابرها در استوا در طی ۱۵ ساعت یک بار دور سیاره می‌زنند ولی در نزدیکی قطب این مقدار به ۱۵ ساعت می‌رسد.^[۵۰] به نظر می‌رسد این سیاره دارای یونیسفر قوی باشد.^[۱۳]بیشتر بادهای این سیاره برخلاف دیگر سیاره‌های مشتری‌گون منظومه شمسی از شرق به غرب می‌وزند نه از شمال به جنوب.^[۴۰]

جنس سطح سیاره[ویرایش]

تروپوسفر[ویرایش]

جو بالایی[ویرایش]

در ارتفاعات بالایی دما ۶۴ کلوین (با تلورانس ۵ کلوین) می‌گردد^[۴۰] و در این ارتفاعات آن بادهایی با سرعت ۳۰۰ تا ۴۰۰ متر می‌وزند و البته گردبادهایی نیز در آن وجود دارند که به شکل لکه‌هایی دیده می‌شوند.^[۳۰]

حلقه‌ها[ویرایش]

حلقه‌ها و ماه‌های اورانوس

حلقه‌های اورانوس در ده مارس ۱۹۷۷ در رصدخانه ایربورن کوئی‌پر ناسا و توسط جیمز الیوت^[۵۱] کشف شد شد بدین گونه که قبل و بعد از اختفای یک ستاره پشت اورانوس، نور ستاره متناوباً کم و زیاد می‌شد و با بررسی‌های انجام گرفته در آن هنگام ثابت شد این سیاره ۵ حلقه دارد و بعداً به ۹ حلقه رسید^[۵۲] بعد از گذر ویجر ۲ از اورانوس به یازده حلقه افزایش یافت.^[۵۳] این حلقه‌ها به ترتیب از بیرونی‌ترین به درونی‌ترین عبارتند از:اپسیلون،1986U1R، دلتا، گاما، اتا، بتا، آلفا،۴٬۵٬۶ و ‎1986U2R‏^[۵۴]^[۵۵] پهنای حلقه اپسلیون به صد کیلومتر می‌رسد و خرده ریزه‌های آن بین ۱۳ تا ۱۳٫۶ سانتی‌متر است اما پهنای بقیه حلقه‌ها از ۱۰ کیلومتر تجاوز نکرده و از خرده ریزهای حلقه اپسیلون کوچکترند اما کل حلقه آلبدویی برابر ۵ درصد دارد.^[۵۱]

میدان مغناطیسی[ویرایش]

انحراف میدان مغناطیسی اورانوس

میدان مغناطیسی این سیاره ۵۵^[۵۶] تا ۵۸٫۵ درجه^[۱۳] نسبت به محور چرخش آن تفاوت دارد و این بیشترین مقداری است که در میان سیارات ثبت شده‌است^[۴۰] و پیش‌بینی می‌شود که مرکز مغناطیسی آن در مکان متفاوتی نسبت به مرکز سیاره و با فاصله‌ای حدوداً ۸٬۰۰۰ کیلومتری^[۱۳]باشد.^[۵۷] ویجر ۲ اثبات نمود که در اطراف اورانوس میدان مغناطیسی قوی‌ای قرار دارد اما شدت آن یک دهم میدان مغناطیسی زحل است.^[۵۸] با این حال قدرت آن به طور متوسط ۵۰ بار نیرومندتر از میدان مغناطیسی زمین است و دنباله‌ای به طول ۴۶۵٬۰۰۰ کیلومتر(۱۸ برابر شعاع خودش^[۴۰]) دارد.^[۵۱] و در این مغناطوکره به علت برخورد طوفان‌های خورشیدی و دیگر پرتوهای کیهانی پلاسماهاییبا دمای ۱۰٬۰۰۰ کلوین به وجود می‌آید.^[۴۰]

اقلیم[ویرایش]

لکه تاریک اورانوس

قمرها[ویرایش]

اورانوس و آریل

نوشتار اصلی: قمرهای طبیعی اورانوس

اورانوس ۲۷ قمر طبیعی دارد که از آن ده قمر توسط ویجر ۲ کشف شد.^[۵۹](۹ قمر در ژانویه ۱۹۹۶ کشف شده و در نام آنها ۱۹۹۶ وجود دارد و یک قمر در ۳۱ دسامبر ۱۹۹۵ کشف و در نام آن ۱۹۹۵ وجود دارد.^[۶۰])بیرونی‌ترین قمر آن اوبرون^[۵۴] و بزرگترین قمر آن تیتانا با قطر ۱٬۵۸۰ کیلومتر است.^[۶۰]دو قمر کوردلیا و اوفلیا لبه‌های حلقه اپسلیون را جاروب می‌کنند.^[۶۱]

نام	قطر (کیلومتر)	شعاع مدار گردش (کیلومتر)
اوبرون	۱۵۵۰	۵۸۰۱۶۰
تیتانا	۱۵۸۵	۴۳۳۴۴۰
اومبریل	۱۱۸۵	۲۶۴۸۰۰
آریل	۱۱۶۰	۱۸۹۹۲۰
میراندا	۴۸۰	۱۲۸۶۴۰
پوکا	۱۶۰×۱۶۸	۸۵۴۹۰
بلیندا	۴۸	۷۴۶۶۰
روالیند	۴۸	۶۹۵۲۰
پورشیا	۹۶	۶۵۷۱۰
ژولیت	۸۰	۶۳۹۸۰
دزدیمونا	۴۸	۶۲۳۴۰
کرسدا	۸۰	۶۱۳۹۰
بیانکا	۴۸	۵۸۷۵۰
اوفیلیا	۲۴	۵۲۹۹۰
کوردلیا	۱۶	۴۹۰۱۰

در فرهنگ[ویرایش]

اورانوس در اختربینی(با نماد ) مورد استفاده قرار می‌گیرد و به عنوان سیاره برج دلو محسوب می‌شود.

عنصر کشف شده در سال ۱۷۸۹ به خاطر اورانوس اورانیوم نامیده‌شد.^[۶۲]

عملیات اورانوس همچنین نام یک عملیات در جنگ جهانی دوم بود که توسط ارتش شوروی در مقابل ورماخت به اجرا درآمد و موجب بازپس گیری استالین‌گراد شد.

۰ ۰
۹۴/۰۳/۰۹

آنابل آبنوسی